EUTR naar EUDR

1. Ter herinnering: Europese Houtverordening EUTR

De Europese Houtverordening (European Timber Regulation, EUTR) is in voege sinds 2013 en heeft tot doel de handel in illegaal geoogst hout aan banden te leggen. Met “illegaal” doelt men op de regelgeving in het land van herkomst. De EUTR heeft betrekking op al het hout en houten producten die voor het eerst op de EU markt gebracht worden. Wij zetten de voornaamste verplichtingen en aandachtspunten hieronder nog even op een rij.

Verplichtingen voor operatoren en traders

De Europese Houtverordening bepaalt dat alle operatoren, dit is eenieder (rechts- of privépersoon) die hout of houten producten als eerste op de EU markt brengt, een due diligence systeem moeten uitwerken en onderhouden om zich ervan te verzekeren dat het geen illegaal geoogst hout betreft. De drie grote stappen van een due diligence systeem zijn informatieverzameling, risicobeoordeling en risicomitigatie.

Traders, dit zijn alle schakels verder in de keten, moeten te allen tijde kunnen aangeven bij wie ze hout of houten producten aankochten en aan wie ze dit vervolgens verkochten. Zodoende moet op elk moment de traceerbaarheid gegarandeerd zijn.

Enkele aandachtspunten:

• Het werken met gecertificeerd hout betekent geen ‘green lane’, maar is wel een belangrijk hulpmiddel in de due diligence oefening. Vanuit Fedustria blijven wij de leden dan ook motiveren om te werken met gecertificeerd hout;
• Hout of houten producten met CITES of FLEGT certificaat voldoen aan de bepalingen van de EUTR;
• De bevoegde overheid voor de EUTR is de FOD Leefmilieu, van waaruit ook de controles worden aangestuurd. Tot op heden waren deze controles hoofdzakelijk gericht op de grotere importeurs van hout. Toch benadrukken we nogmaals dat de EUTR bepalingen nageleefd moeten worden door iedereen die hout of houten producten op de Europese markt brengt.

2. Van EUTR naar EUDR

Op 19 april 2023 heeft het Europees Parlement de invoering van de nieuwe ontbossingswet goedgekeurd, op 16 mei volgde de goedkeuring door de Europese Raad. Meer bepaald gaat het om de “Regulation on the making available on the Union market as well as export from the Union of certain commodities and products associated with deforestation and forest degradation” of de EU Deforestation Regulation, ook wel EUDR genoemd. Dit nieuwe kader zal op termijn de EUTR vervangen.

Het toepassingsgebied van de EUDR is uitgebreid t.o.v. de EUTR. De nieuwe regelgeving is niet alleen van toepassing op hout, maar ook op rundvlees, cacao, palmolie, soja, koffie, rubber en afgeleide producten (bv. meubelen, chocolade, leder). Deze producten mogen niet op de EU markt gebracht worden, maar mogen evenmin geëxporteerd worden vanuit de EU, tenzij:

• Ze legaal geproduceerd zijn;
• Ze duurzaam geproduceerd zijn, d.w.z. niet afkomstig uit ontbossing of bosdegradatie;
• Er een due diligence statement werd afgeleverd.

De EUDR gaat dus een stap verder dan de EUTR door ook het duurzaamheidsaspect in rekening te brengen.

Uitbreiding van de due diligence verplichtingen voor bedrijven uit de hout- en meubelsector

De drie grote stappen van het due diligence systeem blijven behouden, nl. de informatieverzameling, risicobeoordeling en risicomitigatie. Wel is het zo dat de due diligence verplichtingen zullen worden uitgebreid:

• Zoals hierboven vermeld, verschuift de focus van louter legaliteit naar legaliteit én duurzaamheid. Met duurzaamheid bedoelt men dat het hout /de houtproducten niet afkomstig mogen zijn uit ontbossing of bosdegradatie, met 31.12.2020 als cut-off date. Om dit aan te tonen, wordt er een verplichting tot geolocalisatie ingevoerd: operatoren moeten de geografische coördinaten verzamelen van de percelen waar de commodities en producten geproduceerd werden.
• Operatoren zullen een ‘due diligence statement’ moeten indienen bij de douane zodra ze hout of houten producten voor het eerst op de EU markt brengen of exporteren. Dit statement bevestigt dat de due diligence werd uitgevoerd en er geen of een verwaarloosbaar risico werd vastgesteld. De overheid zal een informatiesysteem opzetten voor het verzamelen van deze due diligence statements, waaraan overigens ook een referentienummer zal worden toegekend.
• Verder zal er een onderscheid worden gemaakt tussen KMO’s/micro-ondernemingen en natuurlijke personen enerzijds en niet-KMO bedrijven anderzijds:
  • Operatoren die geen KMO/micro-onderneming zijn:
    - Jaarlijkse rapporteerverplichting inzake hun due diligence systeem;
    - Aanstellen van een verantwoordelijke (een compliance officer);
    - Laten uitvoeren van een onafhankelijke audit van het systeem.
  • Traders die geen KMO zijn:
    - Worden beschouwd als operator, en krijgen dus ook due diligence verplichtingen opgelegd. De hierboven omschreven taken voor operatoren, gelden dus ook voor de niet-KMO traders.
• Er zal een landenbenchmarkingsysteem worden ingevoerd, waarbij landen aangeduid worden als laag, standaard of hoog risico. Doel is om te komen tot een vereenvoudigde due diligence voor laag risico landen, terwijl er verhoogde waakzaamheid zal zijn voor hoog risico landen. Alle landen zullen beginnen als ‘standaard risico’, 18 maanden na de inwerkingtreding van de EUDR zouden de eerste lijsten van (delen van) landen gepubliceerd worden.
• FLEGT zal voortaan enkel nog gelden als bewijs van legaliteit, voor CITES is er helemaal geen rol meer weggelegd in deze nieuwe EUDR.

Wat evenwel niet wijzigt, is de rol van certificering: ook in dit nieuwe kader zal er geen green lane zijn voor certificering, al zal het nog steeds wel een hulpmiddel zijn bij het uitvoeren van de due diligence. Verder blijft de FOD Leefmilieu de bevoegde overheid.

Wijziging interpretatie definitie ‘operator’

Iedereen die hout of houten producten als eerste op de EU markt brengt of exporteert, wordt beschouwd als ‘operator’. De EUTR voorzag hier volgende uitzondering: “De levering op de interne markt van houtproducten die zijn afgeleid van hout of houtproducten die reeds op de interne markt zijn gebracht, geldt niet als ‘op de markt brengen’ ”, deze uitzondering is dus geschrapt. Deze nieuwe interpretatie heeft grote gevolgen voor Fedustria, aangezien nu zowat alle leden uit de hout- en meubelsector ‘operator’ zijn.

Hierbij wordt wel volgend onderscheid gemaakt:

• Operatoren die KMO/micro-onderneming zijn: voor het hout waarvoor al een due diligence werd uitgevoerd (en dat gebruikt wordt bv. om meubelen mee te maken), moet deze oefening niet herhaald worden. Wel dienen de referentienummers van de relevante due diligence statements te worden verzameld. Ook blijven deze operatoren ervoor verantwoordelijk dat het betrokken product voldoet aan de voorschriften van de EUDR.
• Operatoren die geen KMO zijn: zij moeten eveneens de referentienummers van de reeds uitgevoerde due diligence verzamelen, maar moeten hier zelf ook nog een check uitvoeren om zich ervan te verzekeren dat het hout/de houten producten voldoen aan de bepalingen van de EUDR. Ook zij blijven de verantwoordelijkheid dragen.

Timing

De nieuwe regelgeving zal naar verwachting in juni gepubliceerd worden; 18 maanden later treden de nieuwe due diligence verplichtingen in voege. Dit zal dus wellicht tegen eind december 2024 zijn.

De volgende maanden zullen dus zeer belangrijk zijn om het systeem verder uit te werken, zowel bij de overheid als bij alle stakeholders leven er immers nog zeer veel vragen. Eén van de grootste zorgen binnen de houtsector, is het voorzien van de gegevens voor de geolocalisatie . Dit is een dossier dat Fedustria zeer actief en van nabij opvolgt, in eerste instantie in samenwerking met CEI-Bois. Ook worden de contacten met andere stakeholders (bv. ATIBT, FSC, PEFC…) houdt fedustria de vinger aan de pols.