Hout vasthouden
Hout, een natuurlijke keuze
Hout, indien afkomstig uit duurzaam beheerde bossen, heeft het onmiskenbare voordeel dat het een duurzame, klimaatneutrale, circulaire en biogebaseerde grondstof is. Eigenschappen die met recht en reden cruciaal geworden zijn. Het is dan ook nog eens een hernieuwbare grondstof die koolstof opslaat gedurende de ganse levensduur, van boom tot afgewerkt product of gebouw.
Met andere woorden, hoe meer duurzaam geproduceerd hout er gebruikt wordt, hoe beter voor het klimaat. Het gebruik van hout in de bouwsector draagt bij tot een niet onbelangrijke CO2-emissiereductie. Het produceren en verwerken van hout verloopt namelijk zeer energie-efficiënt, houtproducten hebben dan ook een bijzonder lage koolstof-footprint in vergelijking met andere materialen.
© De Groot Vroomshoop
Vanzelfspekend wordt hout best zolang mogelijk gebruikt, hergebruikt en gerecycleerd, en pas op het einde van de levensduur – wanneer geen enkele andere toepassing meer mogelijk is - verbrand. Duurzaam bosbeheer is primordiaal en onderdeel van een langetermijnvisie. Bosuitbreiding mag daarom niet alleen gericht zijn op recreatie en natuur, maar dient ook oog te hebben voor duurzame houtproductie. Anders verzeilen we al gauw, zoals nu, in een situatie waar er een tekort aan lokaal hout op de markt is.
Voeg daar nog bij dat hout energiebesparend en isolerend is, licht in gewicht maar toch sterk, geluiddempend en warmteregulerend, én bovendien voor een warme, aangename sfeer zorgt en ons pleidooi om meer hout te gebruiken is de logica zelve.
De overheid kan trouwens – naar Nederlands model - een voorbeeldfunctie opnemen door in haar aanbestedingen vast te leggen dat een bepaalde hoeveelheid hout moet gebruikt worden (minstens 20 %). Verschillende Nederlandse steden en gemeenten, zoals Amsterdam en Almere, hebben dergelijke doelstellingen opgesteld om het aandeel houtbouw in nieuwbouwprojecten te verhogen (Amsterdam: vanaf 2025 20 % nieuwbouw met hout).
Het belang van een lokale houtproductie
België heeft een rijke traditie in bosbouw. Helaas wordt een aanzienlijk deel van het hout dat in ons land wordt geoogst, geëxporteerd of gebruikt voor energieproductie, zonder dat het wordt benut als grondstof voor hoogwaardige toepassingen. Dit is een gemiste kans, zowel economisch, ecologisch als sociaal. De lokale goed voor een omzet van iets meer dan 6 miljard Euro (inclusief de meubelindustrie) en een toegevoegde waarde van 1,6 miljard Euro (cijfers 2023) zou veel meer kunnen bijdragen aan de Belgische economie, door bijvoorbeeld werkgelegenheid (nu meer dan 17000 mensen inclusief de meubelindustrie) te creëren in de bosbouw en de houtverwerkingsindustrie. Bovendien zou het gebruik van lokaal geproduceerde materialen de ecologische voetafdruk van de bouwsector verder verkleinen, doordat transportkosten en -emissies aanzienlijk verminderen.
© Jaap Lotstra - De Groot Vroomshoop
Maakindustrie door zwaar weer
De maakindustrie gaat door zwaar weer, ook in de houtsector. Een stevige verankerig dient zich aan. Het moet onze ambitie zijn om Europa te herindustrialiseren tot een koolstofneutrale en circulaire economie met het oog op strategische autonomie. Onze innovatiekracht en de kwaliteits- en nicheproducten die in Europa worden gemaakt, zoals onze houtproducten, zullen ons daarbij een belangrijk concurrentievoordeel geven.
Een voorstel van FEDUSTRIA is dan ook om de onvoorwaardelijke uitvoer van Europees hout naar hoofdzakelijk China aan banden te leggen. Concreet stellen we voor dat rondhout (stammen) minstens één bewerking moet hebben ondergaan hier vooraleer het kan worden uitgevoerd, dit om meer lokale toegevoegde waarde te creëren.
Indrukwekkend veelzijdig gebruik van hout
Dankzij technologische vooruitgang zijn er vandaag tal van innovatieve toepassingen voor houtbouw. Van massief houten constructies zoals CLT (Cross Laminated Timber) en houtmassiefbouw tot hybride systemen (zoals houtskeletbouw) die hout combineren met andere materialen, de mogelijkheden zijn eindeloos. Grote kantoorgebouwen en zelfs appartementencomplexen kunnen tegenwoordig met hout worden gebouwd, waarbij de sterkte en veelzijdigheid van het materiaal wordt benut om indrukwekkende constructies te realiseren.
Er is echter nog steeds werk aan de winkel om de voordelen van hout in de bouw breder bekend te maken (en ja, ook het onderwijs heeft hierin nog een belangrijke rol op te nemen) en om de regelgeving en normen voor houtbouw verder te ontwikkelen. Het moet voor architecten, ingenieurs en bouwbedrijven gemakkelijker worden om hout als een serieuze optie te overwegen. Dit vraagt om investeringen in onderwijs, onderzoek en ontwikkeling, maar ook om beleidsmaatregelen die houtbouw aanmoedigen en ondersteunen, zoals subsidies voor duurzamere bouwmaterialen en belastingvoordelen voor bedrijven en particulieren die kiezen voor houtbouw gezien de aanzienlijke CO2-reductie. Zo bespaart bijvoorbeeld elke kubieke meter hout die in gebouwen wordt gebruikt, 1,1 ton CO2 in vergelijking met traditionele bouwmaterialen (cijfer European Forest Institute).
Laat ons daarbij ook de renovatie van gebouwen niet vergeten. Ook daar kan hout een belangrijke rol in spelen als duurzaam en betrouwbaar bouwmateriaal.
Nederland gidsland
België kan op meerdere vlakken geïnspireerd worden door Nederland als het gaat om bouwen met hout, vooral nu duurzaam bouwen en renoveren steeds belangrijker wordt. Nederland heeft diverse initiatieven in de ontwikkeling van innovatieve houtbouwprojecten en heeft beleidsmaatregelen en marktinitiatieven die België kunnen inspireren.
Nederland stimuleert houtbouw actief met beleid en subsidies. Zo hanteert het Ministerie van Binnenlandse Zaken de ambitie om houtbouwprojecten en andere duurzame bouwmaterialen aan te moedigen door middel van subsidies en investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Door financiële steun wordt de drempel voor projectontwikkelaars en bouwbedrijven lager om met hout te bouwen. In sommige Nederlandse gemeenten krijgen houtbouwprojecten prioriteit bij de aanvraag van bouwvergunningen. Deze versnelde vergunningstrajecten maken het aantrekkelijker om te kiezen voor houtbouw, omdat het tijds- en kostenbesparende voordelen biedt. Laten we dus een voorbeeld nemen aan Nederland en ook in België bewust kiezen voor een beleid pro houtbouw.
© De Groot Vroomshoop
Voorloper in gebruik hout
Het is tijd om hout weer op de kaart te zetten als een eigentijds, veelzijdig, hernieuwbaar, circulair en duurzaam (bouw)materiaal. België heeft alle middelen in handen om een voorloper te worden in het gebruik van hout, niet enkel als bouwmateriaal, maar ook als symbool voor een ecologisch verantwoorde en duurzame samenleving.